Κατὰ τὴν ἱστορικὴ ἐξέλιξη τοῦ ὅρου «θεολογία» στὴ συνείδηση τῶν Πατέρων, ἡ ἀληθινὴ φύση τῆς θεολογίας κατανοεῖται ὡς ὑπαρξιακὴ κοινωνία καὶ ἕνωση μὲ τὸν Θεό.
 
Ἕνας παράγοντας ποὺ ἐπηρέασε βαθύτατα τὴ θεολογικὴ πορεία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου εἶναι ἡ μαθητεία καὶ ἡ ὑπακοή του στὸν ὅσιο Σιλουανὸ τὸν Ἀθωνίτη. Ὅταν ὁ Γέροντας ἀναφέρεται στὴ θεολογία ὡς πνευματικὴ κατάσταση, ἔχει πάντοτε κατὰ νοῦ τὸν ὅσιο Σιλουανό. Χαρακτηρίζει μάλιστα τὶς γραφὲς τοῦ Ὁσίου ὡς ὑψηλὸ μάθημα ἐμπειρικῆς θεολογίας. Σήμερα βεβαίως, ποὺ ἔχουν ἐκδοθεῖ ὅλα τὰ συγγράμματά του, εἶναι φανερὸ ὅτι καὶ αὐτὸς ἦταν «τοῦ ἰδίου γένους» μὲ τὸν Ὅσιο. Ἡ ταυτότητα τῶν βιωμάτων βοήθησε τὸν Γέροντα νὰ κατανοήσει βαθύτερα τὴ μορφὴ τοῦ Σιλουανοῦ, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ἀποκάλυψη ποὺ ὁ ἴδιος εἶχε ἀξιωθεῖ νὰ λάβει.
 
Τὴν πορεία τῶν τριῶν σταδίων ὁ Γέροντας πολλὲς φορὲς περιληπτικὰ τὴν ὀνομάζει «μυστήριο τῶν ὁδῶν τῆς σωτηρίας». Στὸ τέρμα αὐτῆς τῆς πορείας, ἡ πείρα τῶν ἐπισκέψεων τῆς χάριτος καὶ ἡ «παιδεία» τῆς θεοεγκαταλείψεως ἀποκτοῦν μορφὴ δογματικῆς συνειδήσεως: «Αὕτη εἶναι ἡ ὑφ᾽ ἡμῶν κληθεῖσα δογματικὴ συνείδησις, ἡ βαθεῖα ζωὴ τοῦ πνεύματος, καὶ οὐχὶ ἡ ἀφηρημένη γνῶσις». Παρατηρεῖται ἑπομένως μία στενὴ συνάφεια μεταξὺ κενώσεως καὶ ἐμπειρικῆς θεολογίας, ἀφοῦ τὸ πλήρωμα τῆς θεογνωσίας, ποὺ συνεπάγεται καὶ τὴ θέωση τοῦ ἀνθρώπου, δίδεται κατὰ τὸ μέτρο τῆς θεοεγκαταλείψεως ποὺ προηγήθηκε.